ساختار سیاسی نامیبیا:
مطابق با قانون اساسی نامیبیا (شامل یک مقدمه و 21 فصل، 9 فوریه 1990) نظام سیاسی نامیبیا حالت ریاستی دارد که در آن رئیس جمهور همزمان رئیس دولت (قوه مجریه) و نیز رئیس حکومت می باشد، در نتیجه حاکمیت اصل تفکیک قوا، قوه مجریه از قوه مقننه مستقل است و رئیس قوه مجریه با رای مستقیم مردم به مدت پنج سال انتخاب می گردد. مطابق با قانون اساسی کشور مزبور، چارچوب سیاسی دموکراتیکی در قالب یک نظام چند حزبی در درون یک دولت واحد، مسئولیت حکمرانی را بر عهده دارند. نکته متمایز در ساختار سیاسی نامیبیا وجود رئیس جمهور، معاون رئیس جمهور و نخست وزیر است. در نظام سیاسی نامیبیا، حکومت از طریق نخست وزیر اداره می گردد و رئیس جمهور رئیس دولت است. نخست وزیر و اعضای کابینه(25 وزارتخانه) توسط رئیس جمهور انتخاب می شوند. در هر وزارتخانه به لحاظ کارکردی پست دبیر دائم نقشی بسیار کلیدی دارد. وزاری کابینه، حتماً می بایست عضو پارلمان باشند. معاونین وزاء نیز می بایست از اعضای پارلمان و یا شورای ملی باشند. امکان انتخاب وزراء از میان شورای ملی وجود ندارد. شایان ذکر است امکان استیضاح وزارء توسط پارلمان نامیبیا وجود ندارد.
رئیس جمهور همزمان فرمانده کل نیروی دفاعی کشور است. بالاترین مقام نظامی کشور، رئیس و کارکنان کمیسیون خدمات عمومی را تعیین می نماید. البته مجلس ملی می تواند با انتصابات مزبور مخالفت نماید. همچنین رئیس جمهور تحت شرایطی می تواند مجلس ملی را منحل کند. او همچنین اختیار اعلام وضعیت اضطراری ملی و صدور حکم حکومتی را منوط به تایید مجلس ملی داراست.
آقای هاگه گینگوب، رئیس جمهور فعلی نامیبیا، اولین نخست وزیر کشور بوده است که بین سال های 1990 تا 2002 تصدی پست مزبور را بر عهده داشته است. پس از او تئو بن گوریراب حد فاصل سال های 2002 لغایت 2005 نخست وزیر بوده است. از سال 2005 لغایت 2012 نیز ناهاس آنگولا به مدت هفت سال نخست وزیر نامیبیا بوده است. پس از وی مجدداً آقای هاگه گینگوب تا سال 2015 نخست وزیر شد. در حال حاضر خانم سارا کوگنگلوا از سال 2015 از سوی رئیس جمهور به عنوان نخست وزیر انتخاب شده است.
در دوران پس از استقلال(21 مارس 1990)، آقای سام نیوما بین سال های 1990-2005 اولین رئیس جمهور نامیبیا بوده است. پس از وی آقای هیفکپونیه پوهامبا، از سال 2005 تا 2015 و از سال 2015 نیز آقای هاگه گینگوب رئیس جمهور نامیبیا بوده است. شایان ذکر است رئیس جمهور تنها دو دوره متوالی می تواند در پست مزبور خدمت نماید.
قانون گذاری در نامیبیا از طریق مجلس ملی و شورای ملی صورت می پذیرد. مجلس ملی نامیبیا 104 کرسی دارد. 96 تن از نمایندگان با رای مستقیم مردم به حزب (نه افراد) برای مدت زمان 5 سال انتخاب می شوند و 8 نفر از سوی رئیس جمهور(بدون حق رای) منصوب می گردند. شورای ملی از حائز 44 نماینده بهره می برد و نمایندگان آن به مدت 6 سال از مناطق نامیبیا( حوزه انتخابیه)تعیین می شوند. نمایندگان انتخاب شده از سوی مردم پس از کسب رای یک شورای منطقه تشکیل می دهند و شورای منطقه از میان اعضاء، سه نفر را به عنوان نمایندگان منطقه به شورای ملی می فرستند.این شورا به عنوان مجلس بالادستی از سال 1993 تاسیس شد و وظیفه بررسی مصوبات مجلس ملی را بر عهده دارد. شورای یاد شده می تواند مصوبات مجلس را بلوکه نماید. در این صورت مصوبه به پارلمان برگشت داده می شود. پارلمان می تواند اصلاحات مدنظر شورا را اعمال نماید، در صورت عدم پذیرش نظر شورا، پارلمان می تواند با اکثریت دو سوم نمایندگان، اصلاحات مدنظر شورا را رد نموده و مصوبه را تصویب نموده و به رئیس جمهور اعلام نماید. شایان ذکر است اعضای کابینه همزمان عضو مجلس ملی نامیبیا نیز می باشند. مجلس ملی می تواند در قالب استیضاح رئیس جمهور و با رای اکثریت دو سوم نمایندگان، رئیس جمهور را عزل نماید. اگرچه این امر درعمل عیرممکن است چون در این شرایط مجلس نیز منحل می شود.
رئیس قوه قضائیه نامیبیا از سوی رئیس جمهور و با پیشنهاد کمیسیون خدمات قضائی تعیین می گردد. دیوان عالی بالاترین مرجع قضائی کشور است. دادگاه بدوی (شامل دادگاه کار منطقه، دادگاه منطقه و ..)، دادگاه عالی و دادگاه کار و دیوان عالی، ساختار اصلی قضائی نامیبیا را تشکیل می دهند.
تقسیمات سیاسی-اداری:
تقسیمات سیاسی-اداری کشور نامیبیا بر مبنای منطقه است. هر منطقه از طریق فرماندار و به کمک شورای منطقه اداره می گردد. طبق قانون اساسی، فرماندار هر منطقه از سوی رئیس جمهور منصوب می شود. فرمانداران می بایست علاوه بر رئیس جمهور، به وزیر برنامه ریزی شهری و روستایی نامیبیا نیز گزارش دهند. نامیبیا 14 منطقه دارد که عبارتند: خوماس، زامبزی، ارونگو، هارداپ، کاراس، کاوانگو شرقی، کاوانگو غربی، کوننه،اوهانگونا، اوماهکه، اوموساتی،اوشانا، اوشیکوتو، اچوزونجاپا.
رهبران سنتی نامیبیا:
رهبران سیاسی سنتی میراث دوران پیشا استعمار و نیز استعمار است که در دوران پسا استعمار به گونه ای تداوم یافته است. رهبران سنتی لایه محلی قدرت در نامیبیا است که عمدتاً بر مبنای قومیت، قبیله و محلی گری قرار دارد. این طبقه که می توانست تهدیدی جدی علیه تشکیل دولت-ملت مدرن نامیبیا باشد، به واسطه اعمال تغییراتی در وظایف و اختیارات، سازوکار انتصاب، کارویژه ها و ... عملاً تسهیل گر نفوذ سراسری دولت نامیبیا بر کل قلمرو کشور به خصوص در مناطق روستایی و صحرایی شده اند. رهبران سنتی حقوقی از دولت دریافت نمی کنند اما دولت مزایایی از قبیل یک دستگاه خودرو، هزینه سوخت و ... برای آنها فراهم می کند. در نامیبیای جدید، ایجاد شورای مناطق به صورت جدی نقش و جایگاه رهبران سنتی را تحت الشعاع قرار داده است و رهبران سنتی در زمان حاضر به دلیل محدودیت های مالی و حذف نیروی پلیس قبیله ای، نقشی حاشیه ای و تشریفاتی دارا هستند.
احزاب سیاسی:
مطابق با کمیسیون انتخابات نامیبیا، 16 حزب سیاسی در نامیبا به طور رسمی وجود دارد.
حزب سواپو حزب حاکم نامیبیا است و علیرغم فضای مساعد سیاسی برای فعالیت های حزبی سیاسی، سایر احزاب سهم چندانی در ساختار قدرت نامیبیا ندارند. حزب سوانو در سال 1959 تاسیس شد و قدیمی ترین حزب سیاسی کشور است که به لحاظ تعلقات قبیله ای، اعضای حزب به قوم هررو(Herero) نزدیک هستند. این حزب دارای دیدگاه های چپ با رگه های سوسیالیستی قابل توجهی است. حزب سواپو در سال 1960 ایجاد گردید و پایگاه عمده آن قوم اوامبو (Ovambo) می باشد. سواپو جزء طیف چپ میانه است که ایدئولوژی آن آمیزه ای از ملی گرایی آفریقایی و سوسیالیسم است. این حزب، حزب مسلط در ساختار قدرت نامیبیا در دوران پسا استقلال است. به گونه ای که روسای جمهور نامیبیا همگی از حزب مذکور می باشند و در مجلسین و کابینه نامیبیا نیز اعضای حزب، اکثریت را دارا می باشند.
سیاست خارجی نامیبیا
1- ساختار وزارتخانه
وزارت روابط و همکاری های بین المللی نامیبیا مجری سیاست خارجی دولت نامیبیا است. مطابق با قوانین وزرا و معاونین آنها همزمان عضو پارلمان نیز هستند. خانم نتومبو ناندی-اندایتواه همزمان وزیر امور خارجه و معاون نخست وزیر کشور می باشد. دو معاون وزیر، یک دبیر دائم و یک مشاور ویژه وزیر جایگاه های عمده و اصلی را در وزارت مذکور دارا هستند. این وزارت سه دپارتمان اصلی دارد که عبارتند از : دپارتمان روابط و همکاری های دو جانبه، دپارتمان روابط و همکاری های چندجانبه، دپارتمان تشریفات.
دپارتمان روابط و همکاری های دو جانبه از طریق معاون دبیر دائم ریاست می شود و مسائل سیاسی، امنیتی، اقتصادی دو جانبه را دنبال می کند. این دپارتمان چهار بخش دارد: الف) اداره آفریقا و خاورمیانه ب) آمریکا و کارائیب ج) آسیا و پاسیفیک د) اروپا. هر اداره مجدداً تقسیماتی دارد که توسط معاون رئیس و مسئول میز اداره می شود.
دپارتمان روابط و همکاری های چندجانبه از سوی معاون وزیر اداره می شود و در زمینه سیاست ها و امور بین المللی و چندجانبه نامیبیا در سازمانهای منطقه ای و بین المللی فعالیت دارد. این دپارتمان دو اداره کل هماهنگی های بین المللی و منطقه ای و همچنین معاهدات و توافقنامه ها دارد.
دپارتمان تشریفات و امور کنسولی مسئول امور تشریفات و مراسمات دیپلماتیک و سیاسی است. دپارتمان از طریق مدیرکل تشریفات اداره می شود که همزمان مسئول تشریفات دولت و وزارت خارجه است. این دپارتمان سه اداره دارد که روسای ادارات در نقش معاون مدیرکل تشریفات اقدام می نمایند. سه اداره تشریفات عبارتند از الف) مراسم و امور کنسولی ب) پذیرش، مصونیت و مزایا ج) برنامه های ویژه.
سه اداره کل اجرایی، معاهدات و موافقتنامه های حقوقی و اطلاعات و پژوهش نیز بخش دیگر از تقسیم بندی های وزارت روابط و همکاری های بین المللی نامیبیا را تشکیل می دهد. اداره کل اجرایی در زمینه امور مالی، فناوری های ارتباطی، خدمات پرسنلی و .. فعال است. اداره معاهدات و موافقتنامه های حقوقی به دو بخش معاهدات چندجانبه و دو جانبه تقسیم شده است و بر فرایند مذاکره، تصویب و اجرای معاهدات دولت نامیبیا با سایر دول و سازمانها نظارت دارد. اداره اطلاعات و پژوهش نیز به دو بخش روابط عمومی و کتابخانه تقسیم شده است.
2- خطوط، اهداف و اصول سیاست خارجی
مطابق به ماده 96 قانون اساسی نامیبیا، خطوط اصلی سیاست خارجی این کشور را موارد ذیل عنوان کرده است:
- اتخاذ و حفظ سیاست عدم تعهد
- ارتقاء همکاری، صلح و امنیت بین المللی
- ایجاد و حفظ روابط متقابل عادلانه و منفعت آمیز با سایر ملل
- احترام به حقوق بین الملل و تعهدات بین المللی خود
- حل اختلافات بین المللی از طریق توسل به ابزارهای صلح امیز؛
منابع سیاست خارجی نامیبیانیز عبارتند از:
- قانون اساسی نامیبیا (به طور مشخص ماده 96)
- تعهدات و مقررات حقوقی - بین المللی
- تصمیمات کابینه
- برنامه توسعه ملی
- مانیفست انتخاباتی حزب در جریان مبارزات انتخاباتی
- بیانیه های رسمی سران کشور و مقامات کابینه
- بیانیه های پارلمانی و مواضع رسمی در چارچوب نهادها و سازمانهای بین المللی و منطقه ای
اهداف سیاست خارجینامیبیا عبارتند از:
- ارتقاء و حفاظت از حاکمیت ، تمامیت ارضی، امنیت ملی و رفاه اجتماعی نامیبیا
- ارتقاء و بهبود سعادت نامیبیا از طریق رشد اقتصادی و توسعه پایدار
- ارتقاء صلح و امنیت بین المللی و همکاری منطقه ای به ویژه از طریق حمایت فعالانه، ابتکارات دسته جمعی و چندجانبه گرایی کارآمد
- ارتقاء جایگاه و نفوذ نامیبیا و آفریقا در امور بین المللی
- حفاظت از رفاه شهروندان نامیبیایی در بیرون از کشور
- ارائه خدمات حرفه ای و مناسب به نهادهای دولتی، خصوصی و افراد نامیبیایی در بیرون از کشور.
3- تحلیل کوتاه سیاست خارجی نامیبیا:
روابط خارجی نامیبیا به عنوان کشوری با جمعیت دو میلیون و سیصد هزار نفر، در چارچوب سیاست خارجی کشورهای کوچک قابل تحلیل است. از همین رو سه رگه اصلی سیاست خارجی نامیبیا عبارتند از: آفریقا گرایی در روابط دو جانبه و منطقه ای، چندجانبه گرایی در قالب حضور فعالانه در نهادها و سازمانهای بین المللی و منطقه ای و پیگیری دیپلماسی اقتصادی. سیاست خارجی نامیبیا تا حدود بسیار زیادی بازتاب و زائیده شرایط و اقتضائات داخلی این کشور و نیز محیط و تحولات منطقه ای و بین المللی است، از همین رو عملگرایی و واقع گرایی در سیاستگذاری های دولتمردان نامیبیایی در زمینه سیاست خارجی محسوس است.نقش رئیس جمهور و وزیر خارجه در سیاستگذاری روابط خاریج بسیار پر رنگ است.
تمرکز اصلی سیاست خارجی نامیبیا به لحاظ منطقه ای بر قاره آفریقا به طور عام ( اتحادیه آفریقا) و برخی ترتیبات منطقه ای کوچک تر در زیرسیستم جنوب و جنوب غرب قاره آفریقا به طور خاص( سادک و ساکو) است. از این رو، همسایگان اهمیت قابل توجهی در سیاست خارجی نامیبیا دارند.
در حوزه روابط دوجانبه، می توان سیاست خارجی نامیبیا را به سه دسته تقسیم کرد: الف) حامیان استقلال نامیبیا ب) کشورهای غربی ج) کشورهای نوظهور. کشورهای حامی نامیبیا در زمان مبارزات مردم این کشور علیه نظام اپارتاید آفریقای جنوبی کماکان از جایگاه سنتی و تثبیت شده قابل ملاحظه ای برخودار هستند. از این رو کوبا، روسیه، چین، آنگولا، الجزایر، هند، مصر، لیبی، کشورهای نوردیک و ایران جایگاه مهمی دارا هستند. از طرف دیگر اتحادیه اروپا و آمریکا نیز به دلیل کمک های فنی و توسعه ای و نیز توازن بخشی به حلقه کشورهای حامی از جایگاه مهمی در سیاست خارجی نامیبیا برخودارند. کشورهای نوظهور همچون آفریقای جنوبی، ترکیه و برزیل نیز اهمیت خاصی در سیاست خارجی نامیبیا دارند. آفریقای جنوبی مهم ترین کشور در سیاست خارجی نامیبیا است، به گونه ای که بیش از هشتاد درصد کالاها و محصولات وارداتی به نامیبیا از کشور آفریقای جنوبی وارد می شوند. لذا آفریقای جنوبی کشوری ویژه در روابط خارجی نامیبیا قلمداد می شود.
دیپلماسی اقتصادی اصلی ترین دستورکار سیاست خارجی نامیبیا محسوب می شود. لذا جذب سرمایه مستقیم و غیرمستقیم خارجی، تعاملات اقتصادی و پیوندهای تجاری عمده ترین اولویت مقامات نامیبیایی است. طرح پنج ساله رفاه و همکاری نامیبیا تحت عنوان هرامبه، که مانیفست آقای هاگه گینگوب، رئیس جمهور کنونی نامیبیا در زمان مبارزات انخاباتی سال 2015 می باشد نیز ضرورت پیگیری دیپلماسی اقتصادی از سوی وزارت روابط و همکاری های بین المللی و نمایندگی های سیاسی نامیبیا در خارج از کشور را بیش از پیش گوشزد می کند.
تهیه کننده: سیدمهدی پارسائی